روابط حسنه و رعايت حقوق ديگران در قرآن

ساخت وبلاگ

در جامعه اسلامي حقوق و منافع همه افراد محترم است و کسي حق تعدي و تجاوزبه مال وجان وعرض ديگران را ندارد. قرآن کريم نسبت به اين مسائل نيزساکت نمانده و درمواضع مختلف احکام و دستوراتي را بمنظوربهبود و اصلاح چنين روابطي ميان مردم صادر کرده است. در حالي که مي دانيم اين گونه روابط در جامعه جاهلي قبل از اسلام بسيار وخيم و ناروا بوده است، که اينک مجال صحبت ازآنها نيست.

قرآن مجيد در آيه مبارکه 10 سوره حجرات مؤمنين را برادر يکديگر خوانده و مي فرمايد: «إنما المؤمنون إخوه فأصلحوا بين أخويکم...». 

تعبير به «برادر» محتواي نيکويي دارد، که در صورت تحقق آن بين افراد جامعه آثار مطلوبي به ارمغان مي آورد، که حداقل آن بوجود آمدن صلح و سازگاري ميان آنان است، نه اينکه بر سر مسائل گوناگون هميشه در جنگ و نزاع باشند.

در آيات متعدد ديگر اين سوره، به روشني حفظ حرمت و کرامت انسان ها به چشم مي خورد. قرآن کريم با مشاهده برخي ناهنجاري هاي رفتاري دربين مسلمانان، که ظاهراً تداوم نابساماني هاي عصر جاهلي است، وارد صحنه شده و به اصلاح اين مشکلات مي پردازد.

مثلاً در آيه « يا أيها الذين آمنوا لا يسخر قوم من قوم عسي أن يکونوا خيراً منهم ...» (سوره حجرات-11)، مردم را از مسخره کردن يکديگر منع مي کند، چرا که اصل حفظ کرامت و شخصيت انساني که از اصول اساسي مکتب قرآن است، اين تحقير و هتک حرمت را بر نمي تابد.
نهي قاطعانه ديگر خداوند در اين آيه متوجه عيب جويي و لقب ناپسند دادن به يکديگر است؛ «... و لا تلمزوا انفسکم و لا تنابزوا بالألقاب...». اين گونه رفتار نيز منافي با شخصيت انسان ها و تکريم آنهاست، و مسلماً قرآن کريم در اين مورد نيز سکوت نکرده و از مقام منيع انسانيت دفاع مي نمايد.

در آيه بعد امور ناپسند ديگري مورد توجه قرار گرفته و از آنها نهي شده است: « يا أيها الذين آمنوا اجتنبوا کثيراً من الظنّ إن بعض الظنّ إثمٌ و لا تجسّسوا ولا يغتب بعضکم بعضاً ...» (سوره حجرات- 12)
در اينجا قرآن مسلمانان را به رعايت حقوق ديگران و حفظ آبرو وشخصيت آنان ملزم مي کند؛ چيزهايي که هر کس دوست دارد در حق خود او نيز رعايت شود.

به بيان صاحب تفسير نمونه «... سرمايه بزرگ انسان در زندگي، حيثيت و آبرو و شخصيت اوست و هر چيز آنرا به خطربيندازد، مانند آن است که جان اورا به خطر انداخته باشد، بلکه گاه ترور شخصيت از ترور شخص مهم تر محسوب مي شود.».

از آيات جالب توجه ديگر قرآن در اين زمينه، آيه 10 سوره مجادله مي باشد که نمودارعنايت تام خداوند نسبت به بزرگداشت و احترام به همنوعان خويش است. دراين آيه مي خوانيم: «يا أيها الذين آمنوا إذا قيل لکم تفسّحوا في المجالس فافسحوا يفسح الله لکم و إذا قيل انشُزوا فانشُزوا ... والله بما تعملون خبير».

در شأن نزول اين آيه شريفه گفته اند: «پيامبر (صلي الله عليه و آله) دريکي از روزهاي جمعه در«صفّه» (سکوي بزرگي درکنارمسجد) نشسته بود و گروهی نزد آن حضرت حاضر بودند. عادت پيامبر اين بود که مجاهدان بدر (اعم از مهاجر و انصار) را احترام فراوان مي کردند. در  اين هنگام جمعي از ايشان وارد شدند، در حالي که ديگران قبل از آنها اطراف پيامبر را پر کرده بودند. هنگامي که مقابل پيامبر رسيدند، سلام کردند و پيامبر پاسخ دادند. آنها منتظر بودند که حاضران به آنها جا دهند ولي هيچ کس تکان نخورد. اين امر بر پيامبر سخت آمد. رو به بعضي از کساني که اطراف حضرتش نشسته بودند کرده و چند نفر را از جا بلند کردند که تازه واردين بنشينند. اين کار نوعي ادب آموزي و نحوه احترام به پيش کسوتان در ايمان و جهاد بود. اما جمعي از اين امر نارحت شدند. پس آيه نازل شد و قسمتي از آداب نشستن در مجالس را به آنها تعليم داد...».

اين حمايت و دفاع از کرامت و شخصيت انسان ها در قرآن کريم شامل مسائل مالي و جاني هم مي شود، به طوري که مردم را از تعدي و تجاوز به مال و جان يکديگر، که نوعي هتک حرمت و کرامت آنهاست، باز مي دارد. خداوند در آيات 29 و 30 سوره نساء مي فرمايد: « يا ايها الذين آمنوا لا تأکلوا أموالکم بينکم بالباطل و لا تقتلوا أنفسکم ... _ و من يفعل ذلک عدواناً و ظلماً فسوف نصليه ناراً...».

به قول برخي مفسران منظور از عبارت «اموال يکديگر را به باطل نخوريد» معاملاتي چون ربا و قمار و دزدي است که جامعه بشري را به فساد و هلاکت مي کشاند.
واضح است که تصرف به ناحق در اموال مردم خيانت به آنهاست و البته چنين چيزي با حفظ کرامت انساني منافات دارد، از اين رو مورد نهي خداوند دادگر قرارمي گيرد. و حتي در موضعي ديگر دستور به قطع دستان سارقين اموال مردم مي دهد: « والسارق و السارقه فاقطعوا أيديهما جزاءً بما کسبا... » (سوره مائده- 38).
و بلکه در مقابل، آنها را موظف به پرداخت امانت هايي که به آنها سپرده شده است مي کند و مي فرمايد: «إن الله يأمرکم أن تؤدّوا الامانات إلي أهلها...» (سوره نساء- 58).
همچنين آنها را تشويق به رفع نيازهاي يکديگر مي نمايد؛ که «قرض نيکو دادن» از آن جمله است: «من ذا الذي يقرض الله قرضاً حسناً فيضاعفه له أضعافاً کثيره...» (سوره بقره- 245).


برچسب‌ها: تفسیرالميزان, ج6 ص324 پرسش مهر رئیس جمهور از دانش آموزان چه بود ؟ (+فیلم)...
ما را در سایت پرسش مهر رئیس جمهور از دانش آموزان چه بود ؟ (+فیلم) دنبال می کنید

برچسب : نویسنده : porsesh7mehr بازدید : 274 تاريخ : دوشنبه 27 آذر 1396 ساعت: 5:02